بیمه بیکاری برای حمایت از اقشاری که به صورت موقت و غیر ارادی شغل خود را از دست دادند به وجود آمده است.
برابر ماده ۲ قانون بیمه بیکاری ،بیکار بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار باشد. به این ترتیب بیمهشدهای که بدون میل و اراده بیکار شده باشد و از سوی دیگر آمادگی کار کردن را هم داشته باشد بیکار به حساب آمده و میتواند از مزایای بیمه بیکاری بهره ببرد. البته گاهی نیز ممکن است به خاطر فشار اقتصادی، کارگاه یا کارخانهای که کارگران در آن مشغول به کار هستند تعطیلشده و کارگران آن بیکار به حساب آیند. این افراد نیز میتوانند از مزایای بیمه بیکاری بهرهمند شوند و نیز داشتن شرایط دریافت بیمه بیکاری مهم است.
تشخیص ارادی و غیر ارادی بودن بیکاری بیمه شدگان بر عهده کمیته ای متشکل از نمایندگان اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است و شعب تامین اجتماعی بر اساس معرفی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در خصوص برقراری مقرری بیمه بیکاری برای بیمه شدگان اقدام می کنند.
وقتی کارگر بیمه میشود به این معنی است که کارفرما هر ماه مبلغی را بهعنوان حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت میکند. به این ترتیب اگر بیمهشده نیز نیاز به بهرهمندی از بیمه بیکاری داشته باشد این سازمان تأمین اجتماعی است که باید هزینههای بیکاری کارگر را بپردازد. این مهم از سوی واحد کار و امور اجتماعی محل به سازمان ابلاغ و کارگر مشمول بیمه بیکاری میشود.
حداکثر ظرف ۳۰ روز از بیکاری خود، به واحد کار و امور اجتماعی اطلاع بدهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار مشابه اعلام کنند.
لازم به ذکر است؛ بیمه شده باید حداقل۶ ماه حق بیمه پرداختی داشته باشد در غیر این صورت حائز دریافت حق بیمه بیکاری نمیشود.
مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند.
تبعه کشورهای خارجی نباشند.
مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند.
دارای حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند.
در زمره صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشد.
مدت پرداخت بیمه بیکاری بستگی به سابقه پرداخت حق بیمه دارد. اما در نهایت مدت آن برای مجردین از ۳۶ ماه و متاهلین از ۵۰ ماه بیشتر نخواهد شد.